- Χους, Γιαν
- (Hus, συχνά αποδίδεται στα ελληνικά και ως Ιωάννης Ούσιος· Χουιζίνετς; περίπου 1369 – Κωνστάντια 1415). Βοημός θρησκευτικός μεταρρυθμιστής. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Πράγας και αφού χειροτονήθηκε ιερέας, αφιερώθηκε με πάθος στο θείο κήρυγμα, όπου αποκάλυψε τις ικανότητες δηκτικού και πνευματώδους ρήτορα και τον μαχητικό και σταθερό χαρακτήρα του. Πρώτος ο X. χρησιμοποίησε σε πολλά γραπτά του και στα κηρύγματά του την τσεχική γλώσσα, προκαλώντας έτσι μεγάλο ενδιαφέρον σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού, ακόμα και με τη θερμότητα με την οποία υποστήριζε τον τσεχικό εθνικισμό. Και στη διδασκαλία του επίσης στο πανεπιστήμιο της Πράγας, όπως και στις μελέτες που έγραψε σε λατινική γλώσσα και σε τσεχική, υποστήριξε με πάθος τη θρησκευτική μεταρρύθμιση με σκοπό την πνευματική ανύψωση τόσο του κλήρου όσο και των λαϊκών. Όταν ο X. άρχισε να διαδίδει με ενθουσιασμό τα έργα και τις θεολογικές ιδέες του Τζον Ουίκλιφ και, αργότερα, να επικρίνει την έκδοση νέων συγχωροχαρτιών, η Εκκλησία αντιτάχθηκε στη δράση του και ο X. αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Πράγα. Το 1413 ξαναγύρισε εκεί περαστικός και ξανάρχισε το κήρυγμά του και το 1414 αποφάσισε αυθόρμητα να πάει στη Σύνοδο της Κωνστάντιας για να υποστηρίξει τις αντιλήψεις του εναντίον των κατηγοριών ότι ήταν αιρετικές. Στην Κωνστάντια όμως, μολονότι είχε πάρει κάθε εξασφάλιση από την ίδια τη Σύνοδο και ήταν εφοδιασμένος και με εγγυητικά έγγραφα από τον βασιλιά Σιγισμούνδο, ο X. φυλακίστηκε και, μετά την άρνησή του να αποκηρύξει τα κηρύγματά του, καταδικάστηκε να καεί ζωντανός.
Το έργο του X. άσκησε σημαντική επίδραση στη μεταγενέστερη ιστορία των θρησκευτικών μεταρρυθμίσεων. Εκτός από τον γενικότερο χώρο της τσεχικής ιστορίας, η δραστηριότητα του X. είχε επηρεάσει αποτελεσματικά και την εξέλιξη της γλώσσας και της λογοτεχνίας. Από το ένα μέρος, με τα έργα του σε τσεχική γλώσσα, απελευθερωμένη από απαρχαιωμένους τύπους και δομές και δυναμωμένη από τις λαϊκές πηγές, έγινε ο πρώτος συγγραφέας που γνώριζε όλος ο λαός, ενώ από το άλλο, με το έργο του της ορθογραφικής μεταρρύθμισης, έκλεισε ολόκληρη περίοδο προσπαθειών και πειραματισμών. Έτσι ο X. μπορεί ασφαλώς να θεωρηθεί πατέρας της τσεχικής λογοτεχνικής γλώσσας.
«Ο Γιαν Χους καταδικάζεται να καεί στη φωτιά Μ». Μικρογραφία. (Βασιλεία, Μουσείο Ροσγκάρτεν)
Dictionary of Greek. 2013.